Κεφάλαιο τρίτο: ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΛΑΕ
3.1 Η συγκρότηση της Λαϊκής Ενότητας ήρθε μέσα από τη λαϊκή ανταρσία της πλειονότητας των πολιτών, με το συντριπτικό «ΟΧΙ» στο δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015. Η συνθηκολόγηση της κυβέρνησης Τσίπρα ώθησε σε μια δεύτερη ανταρσία σημαντική μερίδα ανυπότακτων δυνάμεων του ΣΥΡΙΖΑ. Εγκαταλείποντας θέσεις εξουσίας για να μείνουν πιστές στα λαϊκά συμφέροντα και τις αριστερές αξίες, οι δυνάμεις αυτές συνενώθηκαν με άλλα ρεύματα της ριζοσπαστικής και αντικαπιταλιστικής Αριστεράς και του ευρύτερου προοδευτικού χώρου σε ένα καινούργιο μετωπικό εγχείρημα για τη χειραφέτηση του λαού και του τόπου.
Το εγχείρημά μας έχει αναφορά στους λαϊκούς αγώνες που προηγήθηκαν, σ' αυτή την παρατεταμένη λαϊκή εξέγερση ενάντια στη μνημονιακή καταστροφή. Αγώνες, που προσέφεραν πολύτιμα παραδείγματα συντονισμού, δημοκρατίας και αλληλεγγύης, διαμορφώνοντας μια νέα αίσθηση συλλογικότητας και κοινής προοπτικής στα λαϊκά στρώματα, αναδεικνύοντας τη δυνατότητα ενός νέου «ιστορικού μπλοκ» των δυνάμεων της εργασίας, της γνώσης και του πολιτισμού.
3.2 Δεν υποτιμάμε τα θετικά στοιχεία που έφεραν όλα τα ρεύματα της Αριστεράς, ούτε τις αξιόμαχες δυνάμεις που εκπροσωπούν. Πιστεύουμε, όμως, ότι η αδυναμία της Αριστεράς, διεθνώς και εσωτερικά, να διαμορφώσει ένα δυναμικό, μαζικό ρεύμα ριζοσπαστικής ανατροπής στις συνθήκες της διεθνούς καπιταλιστικής κρίσης που άρχισε το 2008, αποτυπώνει το ιστορικό αδιέξοδο όλων των παραδοσιακών απαντήσεων και την ανάγκη μιας επανίδρυσης της Αριστεράς..
Στο χείλος της μεγάλης ρήξης, που βρέθηκε η Ελλάδα το καλοκαίρι του 2015, ζυγίστηκαν όλα τα ρεύματα της Αριστεράς και βγήκαν όλα ελλιποβαρή, το καθένα με τον τρόπο του και ανάλογα με τις ευθύνες που του αντιστοιχούσαν βάσει των δυνάμεων του. Από εδώ η πιεστική ανάγκη για ένα καινούργιο πολιτικό σχέδιο και μια νέα μετωπική διαδικασία με βάση μια νέα προγραμματική σύνθεση, που θα συνδέει τους άμεσους στόχους σωτηρίας από την καταστροφή, το μεταβατικό πρόγραμμα ριζικών ανατροπών και μια σύγχρονη σοσιαλιστική προοπτική,
3.3 Η Λαϊκή Ενότητα φέρει μέσα της ιδεολογικά και αξιακά γονίδια από όλα τα μεγάλα κινήματα κοινωνικής και εθνικής χειραφέτησης. Στις αποσκευές μας κουβαλάμε τα πιο προωθητικά στοιχεία της Γαλλικής και της Ελληνικής Επανάστασης, της δημοκρατικής Άνοιξης των Λαών, το 1848 και της Παρισινής Κομμούνας, του ρωσικού Οκτώβρη και των Γερμανών Σπαρτακιστών, της ΕΑΜικής Αντίστασης και της Αντιφασιστικής Νίκης, της Κινέζικης επανάστασης, του Μάη του 1968, του αντιδικτατορικού αγώνα και του Πολυτεχνείου. Δεν αναπολούμε ρομαντικά ένα εξιδανικευμένο παρελθόν, ούτε σκοπεύουμε να αντιγράψουμε πρότυπα που γεννήθηκαν σε άλλες εποχές. Φιλοδοξούμε να μάθουμε από τις νίκες και τις ήττες, τα πάθη και τα λάθη, τα επιτεύγματα και τις σκοτεινές σελίδες των προηγούμενων απελευθερωτικών ρευμάτων για να ανατρέψουμε το δικό μας ζυγό, στη δική μας χώρα και εποχή: το ζυγό της μνημονιακής λιτότητας και της ξένης επιτροπείας, τα αδιέξοδα του «ευρωπαϊκού δρόμου» και τους καθημερινούς εκβιασμούς των δυνάμεων του κεφαλαίου, ντόπιου και ξένου, που απειλούν τον ελληνικό λαό και το αριστερό κίνημα με μια ιστορικών διαστάσεων οπισθοδρόμηση.
3.4 Αυτό που κρίνεται αυτή την εποχή στην Ελλάδα δεν είναι μόνο αν θα χάσουμε εισοδήματα, θέσεις εργασίας και κοινωνικές υπηρεσίες. Είναι το αν θα περάσει η Ελλάδα σε μια ποιοτικά καινούργια «κανονικότητα», που θα την εγκλωβίσει για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα σε καθεστώς κοινωνικού Μεσαίωνα. Κάτι που θα μετατρέψει την εργατική τάξη σε ασπόνδυλο «πλήθος» μοναχικών ατόμων χωρίς στοιχειώδεις συλλογικές κατακτήσεις, συλλογικά δικαιώματα και συλλογική ταυτότητα, με στόχο την απλή επιβίωση. Ένα καθεστώς που θα καταστήσει τη χώρα ένα τεράστιο «οικόπεδο» προς «επένδυση» και «αξιοποίηση», μια τεράστια «ειδική οικονομική ζώνη» επιχειρηματικής ασυδοσίας και περιβαλλοντικής καταστροφής. Ένα καθεστώς που θα μονιμοποιήσει την Ελλάδα σε ρόλο οιονεί προτεκτοράτου της ΕΕ και των ΗΠΑ, καθιστώντας άδειο κέλυφος κάθε έννοια ανεξαρτησίας, λαϊκής κυριαρχίας και δημοκρατίας.
3.5 Στην Ελλάδα, η επέλαση του νεοφιλελευθερισμού, η ένταξη στην Ε.Ε. και στη συνέχεια στην ΟΝΕ, η ξέφρενη χρηματιστικοποίηση και τα φαραωνικά έργα (Ολυμπιάδα) οδήγησαν στη «φούσκα», στη διόγκωση του χρέους και των ελλειμμάτων, και εν τέλει στο ζυγό των μνημονίων. Η αποτίναξη αυτού του ζυγού αποτελεί πρωταρχικό όρο για τη διάσωση και την αναγέννηση των κοινωνικών δικαιωμάτων και του ίδιου του εργατικού κινήματος. Ορίζει τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στα αιτήματα και τις ανάγκες των λαϊκών τάξεων και τις στρατηγικές επιδιώξεις της αστικής τάξης. Στη σκληρή πραγματικότητα των μνημονίων αρθρώνονται σε έναν ενιαίο δεσμό το κοινωνικό ζήτημα (ο ταξικός πόλεμος εναντίον της εργαζόμενης πλειοψηφίας, η περαιτέρω συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου με συνακόλουθη την καταστροφή ευρύτερων μικρομεσαίων στρωμάτων), το δημοκρατικό ζήτημα (ο πραξικοπηματικός βιασμός της λαϊκής βούλησης) και το εθνικό ζήτημα (η ακύρωση κάθε έννοιας ανεξαρτησίας και λαϊκής κυριαρχίας στο σημερινό πλαίσιο της ευρωζώνης και της Ε.Ε.
Αυτόν τον Γόρδιο Δεσμό οφείλουμε να κόψουμε, αν θέλουμε να κάνουμε το παραμικρό βήμα προς προοδευτικές αλλαγές. Η Λαϊκή Ενότητα θεωρεί ως πρώτιστο καθήκον της ριζοσπαστικής Αριστεράς όχι να επιδίδεται σε μια αφηρημένη, έξω από το συγκεκριμένο ιστορικό χωροχρόνο, αντικαπιταλιστική ρητορεία, αλλά να αναστυλώσει το ηθικό των εργαζόμενων τάξεων, ενώνοντάς τες στους αγώνες του σκληρού παρόντος, που ανατρέπουν τους συσχετισμούς δύναμης και συγκεντρώνουν δυνάμεις για βαθύτερες αλλαγές. Άλλωστε, δεν υπάρχει γενικά και αφηρημένα «καπιταλισμός». έξω από τις συγκεκριμένες, κάθε φορά, μορφές αναπαραγωγής του που καθορίζουν εν πολλοίς τα κομβικά ζητήματα και τις μορφές του λαϊκού αγώνα..
3.6 Η Λαϊκή Ενότητα θέτει ως άμεσο στόχο μια μεγάλη εργατική και λαϊκή ανατροπή των μνημονιακών πολιτικών, της οικονομικής ολιγαρχίας και του πολιτικού συστήματος που τις υποστηρίζουν, σε ρήξη με το ευρωσύστημα, με την ανάδειξη των δυνάμεων της εργασίας, της γνώσης και του πολιτισμού στα ηνία της ελληνικής κοινωνίας. Βασικοί κρίκοι είναι η κατάργηση των μνημονίων και των δανειακών συμβάσεων, η στάση πληρωμών με στόχο τη διαγραφή του χρέους, η έξοδος από τη νομισματική φυλακή της ευρωζώνης και η συνολική σύγκρουση με τη νεοφιλελεύθερη «ευρωπαϊκή ολοκλήρωση», η εθνικοποίηση των τραπεζών και των στρατηγικών επιχειρήσεων και η λειτουργία τους ως μοχλού παραγωγικού μετασχηματισμού με εργατικό- κοινωνικό έλεγχο, η ταχύρυθμη προώθηση μέτρων αναδιανομής του κοινωνικού πλούτου και βελτίωσης των ταξικών συσχετισμών προς όφελος της εργασίας. Την επιτακτική αναγκαιότητα αυτών των μέτρων, επί ποινή κοινωνικής και πολιτικής συντριβής, επιβεβαίωσε με τον πιο δραματικό τρόπο η εμπειρία της ανερμάτιστης «διαπραγμάτευσης» του επιτελείου Τσίπρα, που κατέληξε στην ταπεινωτική συνθηκολόγηση.
3.7 Η προώθηση αυτών των ανατροπών απαιτεί κλιμάκωση των κοινωνικών αγώνων στο όριο ενός πραγματικού λαϊκού ξεσηκωμού, που θα κλονίσει το υπάρχον πολιτικό σύστημα και θα δημιουργήσει προϋποθέσεις για την ανάδειξη μιας αριστερής κυβέρνησης, στηριγμένης στη δύναμη του αγωνιζόμενου λαού με βάση το μεταβατικό πρόγραμμα. Ασφαλώς, η κυβέρνηση δεν μπορεί να αποτελεί για την Αριστερά αυτοσκοπό, έναντι του οποίου θυσιάζονται αρχές και στρατηγικοί στόχοι. Μπορεί, όμως, να αποτελέσει κρίσιμο βήμα σε μια συνολική διαδικασία ανατροπής. Και σίγουρα δεν μπορεί να αποτελεί αυτοσκοπό ούτε η αιώνια καθήλωση στην αντιπολίτευση- μια βολική από πολλές απόψεις στάση, που όμως δεν απαντά στις άμεσες αγωνίες των λαϊκών στρωμάτων και δεν ενοχλεί ιδιαίτερα την κυρίαρχη τάξη, καθώς καθηλώνει την Αριστερά να καλλιεργεί το δικό της, μικρό χωραφάκι στην αριστερή άκρη του αστικού πολιτικού συστήματος.
3.8 Ζητούμενο, λοιπόν, είναι η ανάδειξη μιας κυβέρνησης της μαχόμενης Αριστεράς που θα στηρίζεται σε μια μεγάλη άνοδο της λαϊκής κινητοποίησης, οργάνωσης και συνειδητοποίησης,
Φυσικά, δεν περιμένουμε ότι η άρχουσα τάξη και οι ξένοι εταίροι της θα μείνουν με τα χέρια σταυρωμένα, υπομένοντας στωικά τη δημοκρατικά εκφρασμένη βούληση του λαού μας. Είναι βέβαιο ότι θα επιστρατεύσουν όλα τα διαθέσιμα όπλα και πρώτα απ’ όλα το οικονομικό σαμποτάζ. Αλλά οι δυσκολίες που θα προκαλέσει η αντίδραση μπορούν να γίνουν κίνητρο περαιτέρω προώθησης και ριζοσπαστικοποίησης.
3.9 Η επιβολή αυτής της μεγάλης ανατροπής προϋποθέτει ευρύ, ισχυρό μέτωπο κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων της εργατικής τάξης και συνολικά των εργαζομένων με τους φτωχούς και μεσαίους αγρότες, τα μικρομεσαία στρώματα της πόλης, ιδίως αυτά που επλήγησαν από τα μνημόνια, τα τμήματα της διανόησης που πολώνονται προς την πλευρά της εργασίας και τη νεολαία . Η οικοδόμησή του απαιτεί όχι μόνο την κοινή δράση στις άμεσες, λαϊκές διεκδικήσεις, αλλά και την πολιτική συμπόρευση όλων των δυνάμεων της ριζοσπαστικής, αντιμνημονιακής και αντικαπιταλιστικής Αριστεράς. Η Λαϊκή Ενότητα αγωνίζεται για ένα ενιαίο μέτωπο όλων αυτών των δυνάμεων, οργανωμένων και ανένταχτων, πιστεύοντας ακράδαντα ότι στη σημερινή, κρισιμότατη συγκυρία κανένας αγωνιστής δεν περισσεύει και καμία ιδεολογική διαφορά δεν μπορεί να αποτελεί λόγο για αδιέξοδες, μοναχικές πορείες. Η ιστορία δεν θα συγχωρήσει τις ηγεσίες που, μπροστά στην αδυσώπητη επίθεση του ταξικού εχθρού και την υποδούλωση του λαού, επιλέγουν το ναρκισσισμό των μικρών διαφορών και τον ενδοαριστερό εμφύλιο.
Ασφαλώς, κάθε αριστερή δύναμη που σέβεται τον εαυτό της έχει όχι μόνο δικαίωμα, αλλά και υποχρέωση να δίνει τη μάχη για την ηγεμονία των ιδεών της. Αλλά η ηγεμονία δεν κερδίζεται με κηρύγματα από τον άμβωνα της ιδεολογικής καθαρότητας στην εκκλησία των πιστών. Κερδίζεται στον κοινό αγώνα των πολλών, τον αδέκαστο, ύστατο κριτή κάθε ηγεσίας και ιδεολογίας.
3.10 Το μεταβατικό πρόγραμμα που προτείνουμε δεν είναι ένας αταξικός, τεχνοκρατικός "οδικός χάρτης", αλλά μια πολιτική συσπείρωσης και αγώνα των εργαζόμενων τάξεων. με προοπτική τη ριζική, κοινωνική αλλαγή. Διαπερνάται εξαρχής από τη σοσιαλιστική προοπτική, είναι σε σύγκρουση με τη λογική του κέρδους και της αγοράς. Ο αντικαπιταλιστικός προσανατολισμός του δεν είναι μια εύκολη φραστική διακήρυξη ούτε απλά μια «ταυτότητα», αλλά ο πυρήνας της σύγχρονης σοσιαλιστικής στρατηγικής.
Αυτό το πρόγραμμα παραγωγικής ανασυγκρότησης, αλλά και παραγωγικού και κοινωνικού μετασχηματισμού δεν είναι απλώς μια σειρά θέσεων που θα τις επεξεργαστεί κάποιο κομματικό επιτελείο και μετά θα τις προτείνει στο λαό. Ούτε είναι απλώς ένα κυβερνητικό πρόγραμμα το οποίο θα εφαρμόσει μια αριστερή κυβέρνηση. Είναι μια συλλογική επεξεργασία που κατεξοχήν πρέπει να στηρίζεται και στην εμπειρία, τη δράση, τον οραματισμό, τον πειραματισμό των ίδιων των κινημάτων. Πατάει στα κινήματα αλλά και καλεί σε ένα κίνημα, μια συλλογική προσπάθεια για ανασυγκρότηση και μετασχηματισμό. Τα κινήματα αλληλεγγύης, τα κινήματα χωρίς μεσάζοντες, τα πειράματα αυτοδιαχείρισης και συνεταιριστικής οικονομίας, τα κοινωνικά ιατρεία, τα κινήματα σε κρίσιμους τομείς όπως η ενέργεια, το τραπεζικό σύστημα, η εκπαίδευση, η υγεία, αποτελούν πεδία πειραματισμού και γνώσης για εναλλακτικές μορφές κοινωνικής οργάνωσης.
Ακόμη περισσότερο: η έμπνευση για μια σύγχρονη σοσιαλιστική προοπτική δεν προκύπτει με έναν «εγκεφαλικό» τρόπο, από κάποιες «επαναστατικές γραφές». Βλέπουμε αυτή την προοπτική στην ίδια τη συλλογική αγωνία και αναζήτηση των αγωνιστών, στο αίτημα αξιοπρέπειας, δημοκρατίας και αυτοκαθορισμού, που αποτυπώνεται μέσα στους αγώνες, στην απαίτηση για δικαιοσύνη και δημοκρατία, στις μυριάδες πράξεις αλληλεγγύης στον άλλο, τον πρόσφυγα, το μετανάστη, το συνάδελφο. Αυτό το κόκκινο νήμα από τους σημερινούς αγώνες ως τις αυριανές ανατροπές θέλει να πιάσει το πρόγραμμά μας.
3.11 Υπό αυτό το πρίσμα, μιλάμε όχι απλώς για μια άλλη οικονομική πολιτική, αλλά για ένα νέο παραγωγικό υπόδειγμα, που θα περιλαμβάνει και ένα νέο καταναλωτικό υπόδειγμα, τοποθετώντας, για παράδειγμα, την πρόσβαση σε ποιοτική και καθολική δημόσια υγεία πάνω από τη μία ή την άλλη καταναλωτική δαπάνη και θα προκρίνει τα μαζικά μέσα μεταφοράς έναντι των ιδιωτικών. Κομβική πλευρά αυτού του υποδείγματος θα είναι και μια ριζικά διαφορετική σχέση με τη φύση. Ο περιορισμός της ενεργειακής κατανάλωσης, η ακύρωση των φαραωνικών επενδύσεων, η έμφαση στη μικρή κλίμακα, στην αποκέντρωση, στην ανακύκλωση, η αλλαγή αγροδιατροφικού προτύπου, όλα αυτά παραπέμπουν και σε μια διαφορετική σχέση με το περιβάλλον. Σοσιαλιστική προοπτική και οικολογική οπτική είναι αλληλένδετες. Η φύση και το περιβάλλον, η ίδια η επιβίωση του πλανήτη απειλούνται από τη λογική του κέρδους και της αγοράς. Μόνο η προοπτική ενός σύγχρονου σοσιαλισμού μπορεί απαντήσει μακροπρόθεσμα στο ερώτημα μιας άλλης, πολύ πιο ισορροπημένης σχέσης του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον.
3.12 Το μεταβατικό μας πρόγραμμα αφορά πρωτίστως τις δυνάμεις της εργασίας, τις πραγματικές παραγωγικές και δημιουργικές δυνάμεις του τόπου. Δεν αφορά τα στρώματα της αστικής τάξης και όσους πολώνονται προς τα συμφέροντά της. Παρά την προσπάθεια των αστικών δυνάμεων να διασπάσουν, να αποδιαρθρώσουν και να χειραγωγήσουν τις μεγάλες μάζες των ανθρώπων του μόχθου, η εμπειρία των αγώνων και της αντίστασης στα μνημόνια έδειξε ότι μπορεί να διαμορφωθεί μια ευρύτερη κοινωνική συμμαχία, με ηγεμονικό το ρόλο των εργαζομένων. Συμμαχία, ικανή όχι απλώς να στηρίξει εκλογικά μια ριζοσπαστική πρόταση, αλλά –και πολύ περισσότερο– να βάλει τον τόπο σε μια καινούργια τροχιά, συγκροτώντας ένα νέο «ιστορικό μπλοκ». Με αυτή την οπτική, δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στην ανάδυση αυτόνομων μορφών οργάνωσης του αγωνιζόμενου λαού, που μπορούν να εξελιχθούν, σε στιγμές έξαρσης των λαϊκών αγώνων, σε κύτταρα λαϊκής εξουσίας.
3.13 Η ανάδειξη μιας αριστερής κυβέρνησης με μεταβατικό πρόγραμμα, ακόμη και εάν υποστηρίζεται από ένα ρωμαλέο λαϊκό κίνημα και αυτόνομους θεσμούς οργάνωσης του αγωνιζόμενου λαού, θα παραμένει υπό διαρκή διακύβευση και κινδυνεύει να υποκύψει απέναντι στις αντεπιθέσεις της αστικής τάξης. Θα πρέπει επομένως εξαρχής να βάλει μπροστά μεγάλες και βαθιές θεσμικές ανατροπές, που θα κατοχυρώνουν τον αναβαθμισμένο ρόλο των εργατικών και λαϊκών στρωμάτων. Για το σκοπό αυτό, προτείνουμε μια Συντακτική Εθνοσυνέλευση, που θα εμπεδώσει νέους θεσμούς, νέες διευρυμένες μορφές δημοκρατίας και εργατικής και λαϊκής συμμετοχής, νέες μορφές περιορισμού της καπιταλιστικής ασυδοσίας και νέες δυνατότητες εργατικού ελέγχου, νέες δυνατότητες πρόσβασης στη γνώση, την πληροφορία, την ενημέρωση.
3.14 Η σύγχρονη σοσιαλιστική προοπτική απαιτεί την ανάπτυξη πρακτικών χειραφέτησης, ισότητας και αλληλεγγύης σε όλα τα επίπεδα. Θεωρούμε αυτονότητη τη στήριξη αιτημάτων και κινημάτων που αφοούν την ταυτότητα φύλου και το σεξουαλικό προσανατολισμό, όπως και την πάλη ενάντια σε κάθε μορφή διακρίσεων. Γνωρίζουμε ότι πατριαρχικές αντιλήψεις και μορφές σεξισμού εξακολουθούν να αναπαράγονται, ενίοτε και να αξιοποιούνται για την αναπαραγωγή των κυρίαρχων σχέσεων. Γι’ αυτό το λόγο η πάλη ενάντια στην πατριαρχία και το σεξισμό είναι αναπόσπαστα δεμένες με την πάλη για δημοκρατία, ελευθερία, σοσιαλισμό.
3.15 Η σοσιαλιστική προοπτική προϋποθέτει μια πραγματική, αναγεννητική έκρηξη στο χώρο του πολιτισμού και της διανόησης. Η αναγκαία πολιτιστική αναγέννηση δεν σημαίνει απλώς «μέριμνα για τα γράμματα και τις τέχνες». Σημαίνει προσπάθεια για έναν σύγχρονο πολιτισμό του κόσμου της εργασίας. Πρόσβαση στη γνώση και την πληροφορία, κόντρα σε όλους τους φραγμούς που υψώνουν κρατικές εξουσίες και ιδιωτικές επιχειρήσεις. Αντιμετώπιση της γνώσης, της επιστήμης, ως αυθεντικά δημόσιων αγαθών. Προσπάθεια για συγκρότηση μιας στρατευμένης διανόησης, δίπλα στο λαό και τις ανάγκες του, μακριά από τον ελιτισμό.
Διαμόρφωση ενός σύγχρονου, λαΪκού πολιτισμού, αντίδοτο στην πολιτιστική φτώχια και την αλλοτρίωση της εμπορευματοποιημένης κουλτούρας,. Σε πείσμα της διάκρισης μεταξύ «αδαών» και «ειδικών» που αναπαράγει την τεχνοκρατία και τα στεγανά, επιδιώκουμε όλοι οι άνθρωποι να γίνονται μέσα από τη συμμετοχή τους στους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες «διανοούμενοι», να μαθαίνουν να σκέφτονται, να κρίνουν και να δρουν με τη δική τους ματιά, τη ματιά της χειραφέτησης.
3.16 Η σοσιαλιστική προοπτική είναι διαδικασία κοινωνικών συγκρούσεων, ανατροπών και μετασχηματισμών, με ορίζοντα την κατάργηση της εκμετάλλευσης και της καταπίεσης. Γνωρίζουμε ότι όλες οι λέξεις της χειραφέτησης –ο σοσιαλισμός, ο κομμουνισμός, η Αριστερά, η επανάσταση- έχουν φθαρεί στο πέρασμα του χρόνου. Όλες πλήρωσαν βαρύ τίμημα στη διπλή προδοσία: των γραφειοκρατικών καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού» που κατέρρευσαν, από τη μια πλευρά, και των ιμπεριαλιστικών εγκλημάτων της σοσιαλδημοκρατίας, που μεταλλάχθηκε σε νεοφιλελεύθερη «Κεντροαριστερά», από την άλλη. Σεβόμαστε και τιμούμε την ιστορία των αγώνων του ιστορικού εργατικού και λαϊκού κινήματος αλλά κι αναμετριόμαστε κριτικά και αυτοκριτικά με την μετάλλαξη των εγχειρημάτων του υπαρκτού σοσιαλισμού σε αυταρχική και εκμεταλλευτική κατεύθυνση.
Ο σοσιαλισμός δεν μπορεί να ταυτιστεί ούτε με την κρατικοποίηση των μέσων παραγωγής, ούτε με την αυταρχική οργάνωση της παραγωγής, ούτε βέβαια με την καταστολή των ίδιων των εργατικών αγώνων. Όπως δεν μπορεί να ταυτιστεί με τη σοσιαλδημοκρατική πρόταση, η οποία ουδέποτε αμφισβήτησε τις καπιταλιστικές σχέσεις. Η αποτίμηση αυτών των ιστορικών εμπειριών απαιτεί σοβαρό θεωρητικό και πολιτικό διάλογο ανάμεσα στα διάφορα ρεύματα της μαχόμενης Αριστεράς. Η Λαϊκή Ενότητα, ένα ανοιχτό πολιτικό εγχείρημα στο οποίο συμμετέχουν οργανώσεις και αγωνιστές διαφορετικών καταβολών και ευαισθησιών, δεν φιλοδοξεί, βέβαια, να κλείσει αυτή τη συζήτηση στην πρώτη της συνδιάσκεψη. Θέλει, όμως, να συμβάλει σε αυτήν, όχι μόνο με όρους ιστορικής αποτίμησης, αλλά πάντα με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον.
3.17 Την αναγκαιότητα της σοσιαλιστικής προοπτικής υπογραμμίζει το γεγονός ότι η σημερινή κατάσταση πραγμάτων είναι κυριολεκτικά αβίωτη για ένα πολύ μεγάλο μέρος της σύγχρονης ανθρωπότητας. Έχοντας εποικίσει πρακτικά όλο τον πλανήτη, όλες τις σφαίρες της παραγωγής και της κυκλοφορίας, όλα τα πεδία της καθημερινότητας, το φυσικό περιβάλλον, ακόμη και το ανθρώπινο γονιδίωμα, ο σύγχρονος καπιταλισμός αναγκάζεται να τρώει τις ίδιες τις σάρκες του προκειμένου να εξασφαλίζει την αναπαραγωγή του. Εξασφαλίζει καύσιμα μέσα από την υπονόμευση των δύο πηγών κάθε μελλοντικού πλούτου, της ανθρώπινης εργασίας και της Φύσης, όπως μαρτυρούν η ενδημική, μαζική ανεργία και η επιταχυνόμενη οικολογική καταστροφή. Στη διεθνή σφαίρα, ο σύγχρονος ιμπεριαλισμός δεν οδηγεί σε έναν ομογενή κόσμο, χωρίς ιεραρχίες και εθνικούς ανταγωνισμούς, αλλά σε έναν νέο «ιμπεριαλισμό των καταστροφών», που πολλαπλασιάζει τους περιφερειακούς πολέμους και διαλύει εθνικά κράτη.
Μαζί με τους κινδύνους, ωστόσο, γιγαντώνονται και οι αντικειμενικές δυνατότητες, υλικές και πολιτιστικές, για το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό. Η γενική άνοδος του μορφωτικού επιπέδου και η έξοδος της γυναίκας από το νοικοκυριό στην εργασία δημιουργούν μια πιο προχωρημένη πολιτιστική βάση για το σοσιαλιστικό εγχείρημα, ενώ η διεθνοποίηση της επικοινωνίας, παρόλα τα αλλοτριωτικά φαινόμενα που τη συνοδεύουν, βγάζουν τον πολίτη από τον εθνικό μικρόκοσμο και τις προκαταλήψεις του, ανοίγοντας πλατύτερους, διεθνείς ορίζοντες. Οι σημερινές γενιές του κόσμου της εργασίας, με τις πολύ πιο αναπτυγμένες δεξιότητες παρά ποτέ, με την εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες της πληροφορίας και τον ολοένα και πιο κομβικό ρόλο τους στην παραγωγή του κοινωνικού πλούτου, μπορεί να αντιμετωπίζουν συνθήκη μεγαλύτερης επισφάλειας, διασκορπισμού και κατακερματισμού, αλλά είναι, πολύ περισσότερο σε θέση, να γίνουν πρωταγωνιστές ενός εγχειρήματος μετασχηματισμού και επανοικειοποίησης των συλλογικών παραγωγικών δυνάμεων. Μπορούν να γίνουν όχι απλώς δύναμη κρούσης εναντίον κάθε τυραννίας, αλλά και ενεργοί πρωταγωνιστές της δημιουργικής, σοσιαλιστικής απόπειρας, που καλείται να καταργήσει, μαζί με την αντίθεση εκμεταλλευτών και εκμεταλλευόμενων, τον αλλοτριωτικό διαχωρισμό διευθυνόντων και διευθυνόμενων.
Την ίδια στιγμή, η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, ιδιαίτερα στα πεδία της πληροφορικής και της βιοτεχνολογίας, δημιουργεί δυνατότητες πρακτικά δωρεάν πρόσβασης του πληθυσμού σε πολιτιστικά και μορφωτικά προϊόντα, καθώς και σε φάρμακα και υπηρεσίες, βάζοντας σε οξεία κρίση την ιδιωτική ιδιοκτησία. Με δυο λόγια, οι απελευθερωτικές δυνατότητες της εποχής μας –προϊόντα του συλλογικού μόχθου, της δημιουργικότητας και των αγώνων διαδοχικών γενιών παραγωγών του κοινωνικού πλούτου– είναι τεράστιες. Προσφέρουν τη βάση εκκίνησης για μια ανώτερη σοσιαλιστική προσπάθεια. Εκείνο που χρειάζεται, είναι να σπάσει το κέλυφος των οπισθοδρομικών, εκμεταλλευτικών σχέσεων.
3.18 Ο σοσιαλιστικός μετασχηματισμός προϋποθέτει μια μεγάλη επανάσταση, που θα απλωθεί σε όλες τις σφαίρες της κοινωνικής ζωής, ξεκινώντας από τις σχέσεις ιδιοκτησίας, το κράτος και τις διεθνείς σχέσεις της χώρας, για να φτάσει στο δίκαιο, την παιδεία και τον πολιτισμό. Επανάσταση δεν σημαίνει ένα σύντομο παροξυσμό βίας –άλλωστε, είναι οι κυρίαρχες τάξεις και όχι η λαϊκή πλειοψηφία εκείνες που ρέπουν προς τη βία και τον πραξικοπηματισμό για να εμποδίσουν την ιστορική πρόοδο– αλλά μια διαδικασία αγώνων, συγκρούσεων αλλά και πρωτόγνωρης δημοκρατικής χειραφέτησης της εργατικής και λαϊκής πρωτοβουλίας και δημιουργικότητας. Δεν αποτελεί υπόθεση κάποιων φωτισμένων «πρωτοποριών», που διαπνέονται από ανώτερα «ιδανικά», αλλά έργο των συνηθισμένων ανθρώπων, που κάτω από εντελώς ασυνήθιστες συνθήκες γίνονται ικανοί για εντελώς ασυνήθιστα πράγματα. Αυτό που τους πείθει δεν είναι κυρίως η σοσιαλιστική «κατήχηση», οι «ιδέες» –που έχουν, βέβαια, κι αυτές τη σημασία τους– αλλά ο μεγάλος δάσκαλος που λέγεται ανάγκη, οι απτές εμπειρίες της ζωής και των κοινών τους αγώνων, το αστείρευτο αίτημα για μια ζωή που να αξίζει να τη ζει κανείς.